به گزارش خبرگزاری پتروشیمی ایران(ایپنا)؛ صنایع پتروشیمی بخشی از صنایع شیمیایی هستند که فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کنند.
انواع مختلف پلاستیک ، لاستیک،بنزین، لوازم الکتریکی، کودهای شیمیایی، ماده اولیه پارچه و حتی داروها و بسیاری دیگر که امروزه در زندگی انسان ها جای دارند از موادی هستند که در پتروشیمی ها ساخته می شوند.

وضعیت پتروشیمی در جهان
اقوام دوران باستان، به ویژه سومری‌ها ، آشوری‌ها و بابلی‌ها از قیر به عنوان ماده غیر قابل نفوذ، استفاده می‌کردند. رومی‌ها و یونانی‌ها نیز مواد قیری را برای غیر قابل نفوذ کردن بدنه کشتی ها به کار می‌بردند. با پیشرفت تکنولوژی حفاری در قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرت‌آوری بوجود آمد. صنعت پتروشیمی، صنعت نسبتاً جوانی در مقایسه با صنعت فولاد است اما وقتی جهان با پایان گرفتن جنگ جهانی اول نفس راحتی می کشید، استفاده تجاری از محصولات پتروشیمی آغاز شد و در سال ۱۹۱۸ اولین محصولات پتروشیمی در جهان تولید شد.

صنعت پتروشیمی در ایران
شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در سال ۱۳۴۲ با بهره برداری از واحد تولید کود شیمیایی شیراز، آغاز به کار کرد.
فعالیت این شرکت، در زمینه تولید کود شیمیایی و مواد اساسی پتروشیمیایی و شیمیایی موجب خودکفایی ایران از مواد نام برده شد.
راه اندازی مجتمع‌های پتروشیمی گوناگون همچون فارابی ، خارک، پاسارگاد ، کربن اهواز، رازی (شاپور سابق) و طرح‌های توسعه پتروشیمی شیراز از اقدامات این شرکت در مرحله گسترش آغازین خود بوده ‌است.

کودهای شیمیایی، اوره، فسفات دی‌آمونیم، کودهای مخلوط نیترات آمونیم، مواد اولیه پلاستیک، پی ـ وی ـ سی و دی ـ او ـ پی، مواد شیمیایی نظیر اسید سولفوریک، اسید کلریدریک، آمونیاک، گوگرد و دوده از محصولات عمده‌ای است که توسط واحدهای صنایع پتروشیمی ایران تولید می‌شوند .
جایگاه ویژه پتروشیمی موجب شده است این صنعت در اقتصاد ملی نقش محوری و کاربردی داشته باشد زیرا از امتیازهای مهم آن، توانایی تامین مواد اولیه در داخل کشور است.

صنعت پتروشیمی در همدان
همدان هیچ گاه به عنوان یک استان صنعتی در کشور مطرح نبوده است اما در سال های اخیر سعی مدیران این استان همواره بر آن بوده که با توجه به ظرفیت هایی که دارد در زمینه صنعت نیز ورود داشته باشد. صنعت پتروشیمی یکی از این صنایع است.
همدان دارای دو پتروشیمی “ابن سینا” و “هگمتانه” است که تنها نام آن ها را دارد و عملا هیچ گونه محصولی از این صنایع تولید نمی شود و هر دو نیمه تمام اند.
پتروشیمی ابن سینا که تنها زمین آن اختصاص یافته است و پتروشیمی هگمتانه نیز در یک قدمی بهره برداری متوقف شده است.

پتروشیمی “هگمتانه” در سراب
مجوز تاسیس پتروشیمی هگمتانه در شهریور سال ۸۱ صادر شد تا همدان هم وارث سهم عظیمی از صنایع پتروشیمی کشور شود ؛ طرحی که به منظور تولید PVC گرید پزشکی طراحی شده تا با راه اندازی آن ایران از واردات این محصول بی نیاز شود. کلنگ احداث پتروشیمی هگمتانه با ظرفیت تولید سالانه ۴۵ هزار تن (۳۶ هزار تن پودر و ۹هزار تن گرانول) در زمینی به مساحت ۱۵ هکتار در جاده همدان– تهران زده شده است.

دانش فنی این واحد متعلق به شرکت ایتالیایی IGS بوده که ۱۰ درصد سهام طرح را نیز در اختیار دارد .

اشتغال‌زایی ۲۳۵ نفر در پتروشیمی هگمتانه
” حمیدرضا متین” ، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان با اشاره به اشتغال‌زایی مستقیم ۲۵۰ نفر در پتروشیمی، می گوید:” پتروشیمی هگمتانه توانایی ایجاد دو هزار شغل را به صورت غیرمستقیم دارد.”

وی با بیان اینکه تولید PVC گرید پزشکی در کشور نقش بسیار زیادی در جلوگیری از خروج ارز خواهد داشت می افزاید:” پتروشیمی هگمتانه دومین تولیدکننده بزرگ این محصول در کشور خواهد بود که ۲۲ درصد نیاز کشور را تامین خواهد کرد. “

پتروشیمی هگمتانه یکی از قدیمی ترین پروژه های پتروشیمی کشور است که از ابتدا به نیت بهبود شرایط اقتصادی و شکوفایی صنعت همدان کلنگ زنی شد. پروژه‌ ای که در طی ۱۸ سال گذشته بیش از ۹۰ درصد پیشرفت داشته و فقط به چند قدم دیگر برای بهره برداری نیاز دارد.
ابهامات پتروشیمی هگمتانه و گره کوری که به جان این پتروشیمی افتاده سایه شومی به سر صنعت همدان انداخته است.
با بررسی های انجام شده، به نظر می رسد توقف این پروژه تحت تاثیر حاشیه هاست؛ حواشی که کمترین نتیجه‌ آن از بین رفتن عمر مفید تجهیزات و صنایع و متعاقبا بلا استفاده شدن تکنولوژی آنها است.

دوری از خوراک پایدار
وجود فاصله ۷۰۰ کیلومتری بین مجتمع و خوراک پتروشیمی که بیشتر در شهرهای جنوبی کشور قرار دارد جنبه اقتصادی طرح را تحت تاثیر قرار داده که سهامداران را از ادامه کار و بهره برداری نهایی دلسرد و دلزده کرده است.
آقای”شمخانی”، مدیرعامل پتروشیمی هگمتانه با بیان اینکه وزارت نفت متعهد شده است خوراک این پتروشیمی را تامین کند می گوید:” هم اکنون بخش خصوصی به دستورات دولتی توجه نمی کند و بهانه های مختلفی چون کمبود خوراک برای واحد خود یا آسیب به اشتغال و یا کمبود مواد را عنوان می کند.”

براساس قرارداد اولیه، ۳۲ درصد از این پتروشیمی سهم شرکت ملی صنایع پتروشیمی، ۵۶.۷ درصد متعلق به خانواده علاقبندیان، ۱۰ درصد متعلق به شرکت اینداستری جنرالی و ۱.۳ درصد از سهام متعلق به سایر است.

اختلافات شرکا
اختلافاتی که بین سهام دار اصلی یعنی آقای علاقبندیان با شرکت پتروشیمی ایران بود مانع از بهره برداری طرح در چند سال اخیر شده است.
سهام دار اصلی این کارخانه هم اکنون در قید حیات نیست .مرحوم علاقبندیان که سهامدار اصلی این شرکت بود، بارها پاسخ رد به مدیران استانی و کشوری داد و حاضر به همکاری و راه اندازی این پتروشیمی عظیم نشد. “محمدناصر نیکبخت” ، استاندار وقت همدان در ابتدای شروع به کارخود در استان تعیین تکلیف پتروشیمی هگمتانه را در اولویت کاری خود قرار داد؛ اما کاری از پیش نبرد و حتی بر اساس گفته های نیکبخت، استانداری برای گرفتن رضایت علاقبندیان تلاش‌های بسیاری کرد که از جمله آن می‌توان به حل مشکلات بانکی و مالیاتی این واحد نیز اشاره کرد.
اینجانب چندین بار برای صحبت و ارتباط با وارثان مرحوم علاقبندیان پیگیر شدم که فرزندان وی حاضر به مصاحبه و گفتگو نشدند.

از نبود نقدینگی و تامین مالی تا تحریم
نبود نقدینگی عامل دیگر توقف این پتروشیمی بود ؛ در سال‌های ابتدایی عملیات اجرایی این واحد صنعتی نبود نقدینگی سبب شد که ساخت برخی تجهیزات به تاخیر بیفتد. این موضوع برای عملیات‌های ساختمانی پروژه نیز تکرار شد به طوریکه از سال ۱۳۸۱تا سال ۱۳۸۴ تنها ۱۰ درصد از عملیات عمرانی انجام شده است.

همچنین احداث خط لوله برای تامین۱۰ هزار مترمکعب گاز مورد نیاز و مذاکره با صاحبان زمین‌های محل عبور خطوط لوله نیز از عوامل تاثیر گذار در عدم بهره برداری این واحد بود.
از طرف دیگر فشار تحریم‌ها نیز موجب شد که شرکت آی‌جی‌سی ایتالیا به عنوان مالک ۱۰ درصد و صاحب لیسانس این مجتمع، از فعالیت‌های اجرایی پروژه کنار بکشد و با ترک ایران و این پروژه تامین برخی تجهیزات و راه‌اندازی قسمت‌های نرم‌افزاری مجتمع با مشکل روبرو شود.

تامین “آب” پتروشیمی هگمتانه گلوگاه اصلی پروژه
آقای “پرویز “،مدیر سایت داخلی پتروشیمی هگمتانه با بیان اینکه این مجتمع برای کار به آب نیاز دارد می گوید:” تاکنون اقداماتی برای حل مشکل آب این مجتمع انجام شده است ولی کافی نیست و تا زمانی که پتروشمی آب نداشته باشد نمی تواند کاری انجام دهد.”

قطار وعده‌های افتتاح پتروشیمی هگمتانه
در طی سال‌های مختلف و همگام با پیشرفت کند پروژه، مسئولان وعده اتمام پروژه را هر ساله عنوان کرده اند.

در دی ماه ۱۳۸۴” بود که حسن قلایی” ، مدیر عامل وقت مجتمع پتروشیمی هگمتانه با اشاره به تامین همه تجهیزات خارجی موردنیاز برای راه اندازی این پتروشمی گفت:” هم اکنون ۸۰ درصد از عملیات مهندسی تفصیلی طرح پی‌وی‌سی مجتمع پتروشیمی هگمتانه انجام شده است و پیش‌بینی می‌شود این طرح تا پیش از پایان سال آینده یعنی سال ۱۳۸۵ به بهره برداری برسد.”
در فروردین ماه سال ۱۳۸۹، نیز شرکت ملی صنایع پتروشیمی این واحد را جزو ۱۱ طرحی معرفی کرد که قرار بود در آن سال افتتاح شود.
“حسن قهرمانی مطلق” “فرماندار وقت همدان” نیز در سال ۱۳۹۲اعلام کرد که این پتروشیمی در بهمن ماه ۱۳۹۲ به بهره‌برداری خواهد رسید.
در بهمن آن سال “امیرخجسته” نماینده وقت مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی گفت :” این پتروشیمی تا ۴ ماه دیگر یعنی در اردیبهشت ۱۳۹۳ افتتاح خواهد شد.”
همین وعده این بار در خرداد سال ۱۳۹۳ و این بار از سوی” محمدناصر نیک بخت”، “استاندار وقت همدان” مطرح شد.

دستور ویژه وزیر نفت برای تسریع در پروژه
در تیرماه ۱۳۹۴ بار دیگر “محمدناصر نیک‌بخت”، استاندار وقت همدان از ورود دکتر زنگنه وزیر نفت به موضوع و دستور ویژه وی برای راه اندازی پتروشمی هگمتانه همدان در موعد مقرر خبر داد .
در حالی که انتظار می‌رفت با دستور وزیر نفت این مجتمع در ابتدای پاییز سال ۱۳۹۴ به بهره‌برداری برسد، اما این اتفاق رخ نداد .
“محمد ناصر نیکبخت ” همچنین در اردیبهشت سال ۹۳ وعده افتتاح واحد پتروشیمی هگمتانه را تا سه ماه دیگر یعنی تیر ۹۴ داده بود .

در اردیبهشت سال ۹۸،”امیر خجسته” ” نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس” در مصاحبه‌ای اعلام کرد: “در نشستی که با وزیر نفت داشتیم مشکلات طرح پتروشیمی هگمتانه مطرح و حل شد و از وزیر قول گرفته‌ایم تا ۲۲ بهمن این طرح افتتاح شود.”
همچنین در حاشیه بازدیدی که “بهزاد محمدی”، “مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی” در تاریخ ۲۳ مهرماه ۱۳۹۸ از این مجتمع انجام داده بود، “سید سعید شاهرخی”” استاندار همدان” اعلام کرد:” این پتروشیمی، در بهمن ماه سال جاری به صورت آزمایشی فعالیت خود را آغاز می‌کند.

خبرهایی در راه است
پس از فوت محمدتقی علاقبندیان، استاندار ، مدیران اقتصادی استان همدان و به ویژه کارگران این پتروشیمی تنها نقطه امیدشان را در سراب ناامیدی دیدند. اما وارثان با تعیین تکلیف برخی امور دفتری شرکت پتروشیمی هگمتانه، آمادگی خود را برای آغاز به کار این مجتمع و رقم زدن عاقبتی خوش برای آن اعلام کردند و این خود نویدی خوش برای باز شدن گره ۱۸ ساله این پتروشیمی بود.

پرداخت تسهیلات به پتروشیمی
” حمیدرضا متین” “رئیس سازمان صنعت معدن و تجارت استان همدان” با بیان اینکه برای راه اندازی و افتتاح پتروشیمی هگمتانه مبلغ ۱۹ میلیون و ۴۸۸ هزار دلار به عنوان تسهیلات به این واحد پرداخت شده است می گوید:” هم اکنون با رایزنی های صورت گرفته مشکلات مربوط به شرکا حل شده است.”
وی با تاکید بر اینکه استان آمادگی کامل دارد تا این واحد راه اندازی شود معتقد است: “پتروشیمی توجیه اقتصادی و حاشیه سود بالایی دارد و با بهره برداری از آن صنایع پایین‌دستی نیز فعال می شود”.

حل شدن مشکل تامین آب پتروشیمی
“منصور ستوده “،مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با تضمین تامین آب مورد نیاز این پتروشیمی می گوید:” با اقدامات صورت گرفته تامین آب این پتروشیمی قطعی شده است و مسئولان پتروشیمی هگمتانه نگران تامین آب نباشند.”

حسینی بیدار “” مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان” هم با بیان اینکه قرار شده است آب این پتروشیمی از پساب فاضلاب تصفیه خانه همدان تامین شود “می گوید:”تامین ۱.۵ میلیون مترمکعب آب مورد نیاز پتروشیمی هگمتانه از محل تصفیه‌خانه پساب فاضلاب شهری همدان امکان‌پذیر شده است.”

نقش پتروشیمی هگمتانه در جهش تولید
“سید سعید شاهرخی “، استاندار همدان نیز با بیان اینکه پتروشیمی هگمتانه می‌تواند در راستای سیاست‌های دولت تدبیر و تقویت شعار سال مبنی بر جهش تولید، نقش موثری در اشتغال و تولید ایفا کند می گوید:”عملیات اجرایی پتروشیمی هگمتانه به سرعت در حال پیشرفت است و از همه ظرفیت و امکانات استان برای به سرانجام رساندن این طرح بهره می بریم.”
وی ادامه می دهد:” منابع مالی و خوراک اولیه شرکت پتروشیمی هگمتانه طبق وعده مدیر عامل شرکت پتروشیمی ایران تامین شده است.”
همچنین با رایزنی های صورت گرفته شریک ایتالیایی نیز به این پروژه بازگشته و در حال برنامه ریزی و انجام امور مختلف برای راه اندازی این پروزه هستند.

تامین خوراک از پتروشیمی غدیر
آقای “کریمی” مدیرعامل پتروشیم غدیر ماهشهر با اعلام آمادگی برای تامین خوراک می گوید :” در صورت تامین خوراک خود می توانیم تا پایان امسال بخشی از خوراک پتروشیمی هگمتانه همدان را تامین کنیم.”

“بهزاد محمدی” ، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز با بیان اینکه”کارها در مسیر اجرای طرح پتروشیمی هگمتانه به مرحله تکمیل و راه‌اندازی نزدیک شده است، می گوید :” هم‌اکنون در کشور ۵۶ مجتمع پتروشیمی داریم که امیدواریم پنجاه و هفتمین آن پتروشیمی هگمتانه باشد.”
وی با اشاره به اینکه گرید تولیدی پتروشیمی هگمتانه برای کشور اهمیت ویژه‌ای دارد ادامه می دهد :” مهرماه امسال شاهد راه اندازی این پتروشیمی در کشور خواهیم بود.”

کلام آخر
پتروشیمی هگمتانه به عنوان یک پروژه تاثیرگذار سهیم بسزایی در اشتغال استان و کشور دارد.، صنایع پتروشیمی می توانند از خام فروشی جلوگیری کنند و ارز آوری خوبی را به همراه داشته باشند. با توجه به این که پتروشیمی هگمتانه قرار است pvc گرید(رتبه بندی) پزشکی را تولید کند راه اندازی این مجتمع عظیم هم از واردات جلوگیری می کند و هم می تواند درهای صادرات را به روی کشور بگشاید. همچنین در شرایط کنونی که کشور در تحریم به سر می برد وجود پتروشیمی ها سهم بسزایی در جهش تولید و رونق آن دارد.