صادرات LPG به صرفهتر است یا استفاده از آن به عنوان خوراک پتروشیمیها؟
براساس گفته های وزیر نفت گاز ال.پی.جی برای سوخت خودروها تولید نمی شود که باید گفت در این مقوله حق با وزیر نفت است اما صادرات آن به صورت خام نیز ارزش اقتصادی ندارد بلکه باید آن را به عنوان خوراک در واحدهای الفینی مورد استفاده قرارداد تا درآمد بیشتری برای کشور ایجاد کند.
به گزارش خبرگزاری پتروشیمی ایران(ایپنا)؛مدتی است که برخی از رسانه ها نسبت به این موضوع که آیا گاز ال پی جی باید به عنوان سوخت در خودروها مورد استفاده قرارگیرد یا اینکه ان را صادر کنیم مطالبی را منتشر می کنند که موضوع این گزارشها و مطالب از صحبت وزیر نفت آغاز شد که گفته بود گاز ال پی جی را برای سوخت خودروها تولید نمی کنیم.
در این گزارش قصد داریم از منظر دیگر به این صحبت وزیر نفت بپردازیم و بگوییم که واقعا نباید گاز ال پی جی با فرض آنکه برای خودروها هم قابل استفاده باشد و معایب گاز سی ان جی را هم نداشته باشد مورد استفاده قرار گیرد البته در این گزارش نیز قصد داریم بگوییم که صادرات گاز LPG نیز اگر شرایط سهل الوصول تری دارد نوعی خام فروشی است و عملا صادرات آن نیز مقرون به صرفه نیست.
گاز مایع یا همان الپیجی یکی از فرآوردههای نفتی گازی محسوب میشود که شامل دو محصول پروتان و بوتان است. در حدود یک دهه گذشته حجم زیادی از مصرف الپیجی در دنیا در حوزه مصرف خانگی به صورت کپسول و حمل و نقل بود. با پیدایش روشهای انتقال گاز طبیعی و همینطور با توجه به ارزش حرارتی زیاد الپیجی، مصرف این محصول به عنوان سوخت خانگی و حمل و نقل در حال کاهش است و بسیاری از کشورهای دنیا به ویژه کشورهای صاحب تکنولوژی صنایع پتروشیمی همچون ایالات متحده و کشورهای شرق آسیا از الپیجی به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی استفاده میکنند. بنابراین باید تاکید کرد الپیجی یا همان گاز مایع یکی از محصولات پالایشگاهی گازی و نفتی محسوب میشود که تبدیل آن نسبت به صادراتش، سود بیشتری عاید کشور میکند.
سالانه ۹ میلیون تن الپیجی در کشور تولید میشود که در آینده نزدیک این رقم به ۱۲ میلیون تن خواهد رسید. با این حجم از تولید میتوان هم خوراک پتروشیمیهای داخلی را تامین کرد و هم به نیاز مشتریان خارجی پاسخ داد. ضمن آنکه با این اقدام، تحریمهای نفتی را هم تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.
*استفاده از LPG نه به عنوان سوخت و نه به عنوان گرمایش
محسن صالحی، کارشناس نفت و انرژی معتقد است زمانی که ما گاز یا نفت را از دریا یا خشکی استخراج میکنیم، به دو برش پروپان_بوتان آن الپیجی میگویند. یعنی زمانی که ما گاز برداشت میکنیم اصطلاحاً by product الپیجی هم داریم. با توجه به حجم منابع گاز و نفت در ایران، کشور ما رتبه دهم را از لحاظ میزان تولید این ماده در دنیا دارد که در دهههای گذشته به دلیل ارزش حرارتی الپیجی، این ماده نوعی سوخت به شمار میرفت و بسیاری از کشورها مانند ژاپن که منابع گازی نداشتند از آن استفاده میکردند. اما با ورود الانجی به بازار از سوی قطر، نقش الپیجی به دلیل قیمت بیشتری که داشت، در سوخت مصرفی کشورها روز به روز کاهش یافت.
وی در خصوص تفاوت میان الپیجی و ال ان جی اظهار می کند: الپیجی گاز مایع و در واقع همان برش پروپان_بوتان است اما الانجی گاز طبیعی است که آن را به مایع تبدیل میکنند و به وسیله کشتیهای مخصوص حمل میشود. ارزش حرارتی الانجی بسیار کمتر از الپیجی است و در حال حاضر هم دنیا به این سمت رفته که با توجه به ارزش حرارتی ال پی جی، از آن به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی استفاده کند. در واقع به جای آنکه تبدیل به ماده سوخت شود، در زنجیره ارزش قرار بگیرد و از آن محصول تولید شود.
این کارشناس نفت و انرژی با اشاره به روش صادرات ال پی جی گفت: برای صادرات الپیجی باید آن را تحت فشار قرار دهند، برودت دهند تا مایع شود. از این رو حمل و نقل آن نیاز به کشتیهای مخصوصی دارد. این نوع کشتیها هم به راحتی قابل ردیابی است. در این میان تمام نیاز داخلی کشور نیز حدود ۲ میلیون تن است. زیرا پتروشیمیها مصرف کمی از این ماده دارند. در حالی که میزان تولید الپیجی ۸.۳ میلیون تن است.
صالحی ادامه داد: اگر بخواهیم اثر تحریمها را بر کاهش درآمدهای ارزی مثل درآمدهای ارزی الپیجی کاهش دهیم، ناچار هستیم مصرف الپیجی را در داخل کشور آن هم در بحث زنجیره ارزش افزوده افزایش دهیم. فکر نمیکنم کسی با این محتوا مسالهای داشته باشد. وزارت نفت مجوز داده اما در بحث تخصیص خوراک، فضا عادلانه نیست و قیمتگذاری هم مساله دارد. از وزارت نفت خواهش میکنیم همان تحفیفی که روی خوراک پتروشیمیهای گازی هست، روی پتروشیمیهایی که با خوراک الپیجی هستند هم ارائه دهد تا در آینده نزدیک آثار آن را شاهد باشیم.
*LPG خوراک واحد های الفینی
یکی از روشهای مصرف بلندمدت این محصول، استفاده از آن بهعنوان خوراک صنایع پتروشیمی در واحدهای الفین است. با استفاده از این راهکار، علاوه بر جلوگیری از خام فروشی و تحقق سیاستهای اقتصاد مقاومتی، ظرفیت تولید محصول اتی نظیر پروپیلن که با کمبود آن در کشور مواجه هستیم، افزایش مییابد.
تاکنون یکی از دلایل اصلی مصرف پایین LPG کشور به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی، قیمت بالای این محصول نسبت به خوراک گاز اتان است. ازآنجا که خوراک اتان از مزایای قیمت مناسب و در دسترس بودن برای مصرف در واحدهای پتروشیمی برخوردار است، مصرف LPG را تحت تأثیر قرار داده است.
مصرف LPG بهعنوان خوراک صنایع پتروشیمی در دنیا، در حال افزایش است. برای مثال، از دلایل اصلی مصرف بالای LPG در کشور عربستان، فروش LPG به صنایع پتروشیمی با قیمتهای تخفیفدار است؛ حالآنکه در ایران، LPG بدون هیچگونه تخفیف و با قیمت فوب به واحدهای پتروشیمی عرضه میشود. راهکار بلند مدت مصرف LPG در کشور، قیمت گذاری و فروش این محصول به صورت تخفیف دار و تنفس دار به واحدهای جدید مانند طرحهای تولید مستقیم پروپیلن از پروپان(PDH)، جهت افزایش سرمایه گذاری در پتروشیمیهای با خوراک LPG است.
به گفته کارشناسان مطالعه شاخصهای اقتصادی طرحهای PDH و مقایسه آن با فرآیندهای پتروشیمی خوراک گاز طبیعی نشان میدهد که جهت یکسان نمودن شاخصهای اقتصادی فرآیندهای پتروشیمی خوراک LPG و خوراک گاز طبیعی، چنانچه تنفس ۵ ساله با سود سالانه ۸ درصدی و بازپرداخت در ۵ سال در خوراک تحویلی به این واحد داده شود، میزان نرخ بازده داخلی این ۲ فرایند یکسان میشود.
میزان تولید گاز مایع در کشور (ارقام به میلیون تن)
واحد تولیدی | میزان تولید | میزان صادرات | میزان فروش داخل |
پالایشگاههای گازی (پارس جنوبی، خانگیران، لاوان، فجر جم، سرخون و قشم) |
۳.۶ | ۲.۸ | ۰.۴ |
پتروشیمی بندر امام | ۱.۷ | ۰.۷ | ۰.۶ |
پتروشیمی پارس | ۱.۵ | ۰.۸ | ۰.۵ |
پالایشگاههای نفتی (پالایشگاه شازند، تبریز، ستاره خلیج فارس) |
۱.۵ | ۰.۴ | ۱.۱ |
مجموع | ۸.۳ | ۴.۵ | ۲.۶ |
بررسیها نشان میدهد میزان تولید LPG در کشور در حال افزایش است. به این ترتیب در آینده نزدیک با توجه به بهرهبرداری از فازهای پارس جنوبی، پالایشگاه بیدبلند و پتروشیمی بوشهر، ظرفیت تولید LPG کشور به ۱۲ تا ۱۳ میلیون تن افزایش مییابد. نمودار زیر میزان تولید و صادرات LPG کشور طی ۵ سال اخیر را نشان میدهد.
میزان تولید LPG در ۵ سال اخیر (ارقام به میلیون تن)
همانطور که در نمودار بالا مشاهده میشود، سهم بالایی از تولید LPG کشور طی سالهای اخیر صادر شده است. همچنین در سال ۱۳۹۷ میزان صادرات کشور به دلیل اعمال تحریمها حدود ۱.۱ میلیون تن کاهش یافته است. که این میزان کاهش صادرات از طریق تزریق به خط سراسری گاز کشور سوزانده شده است. میزان مصرف LPG در کشور حدود ۲.۴ میلیون تن بوده است که حدود ۸۰ درصد از آن در حوزه مصرف خانگی و حملونقل و حدود ۲۰ درصد به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی بوده است.
بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد حق با جناب وزیر نفت است که گاز ال پی جی برای سوخت خودروها تولید نمی شود اما باید به جناب وزیر نفت یادآور شد که این گاز نیز را نباید به صورت خام صادر کرد بلکه میتوان از آن ارزش افزوده قابل توجهی تولید کرد که مشکلات صادرات هم نداشته باشد.