توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی با احیای صنعت ماشین‌سازی داخلی ممکن می شود
به گزارش خبرگزاری پتروشیمی ایران (ایپنا)، است.محمدرضا شاکری در گفتگو با خبرنگار نیپنا، در تشریح اهمیت صنعت ماشین سازی اظهار کرد: صنعت ماشین‌سازی در واقع «صنعتِ صنعت‌ساز» است، زیرا هم خود دارای ارزش افزوده بالاست و هم ماشین‌هایی تولید می‌کند که موجب رشد و بهره‌وری سایر صنایع می‌شوند. این حوزه ترکیبی از دانش مهندسی مکانیک، برق، طراحی صنعتی و فناوری‌های نوین است و به همین دلیل کشورهای پیشرو مانند آلمان، ترکیه و هند سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در آن انجام داده‌اند.
واردات ماشین همچنان بر تولید ترجیح داده میشود
شاکری افزود: کشوری که در صنعت ماشین‌سازی توانمند باشد، می‌تواند فناوری‌های پیچیده‌تری مانند ساخت هواپیما، موشک یا فناوری‌های هسته‌ای را نیز توسعه دهد. به همین دلیل، ماشین‌سازی علاوه بر اهمیت اقتصادی، صنعتی استراتژیک محسوب میشود. در حالی که تولید کالاهایی مانند لوازم خانگی یا لبنیات وابستگی خاصی ایجاد نمی‌کند، کشوری که صنعت ماشین‌سازی پیشرفته دارد، به استقلال واقعی صنعتی می‌رسد.
وی تصریح کرد: اهمیت ماشین‌سازی در آن است که بستر کاهش هزینه، افزایش سرعت و ارتقای دقت تولید را فراهم می‌کند. نوآوری‌های فناورانه در تمام صنایع از دل ماشین‌سازی بیرون می‌آیند. با این حال، دیدگاه مسئولان نسبت به این صنعت متناسب با اهمیت آن نیست و در سیاست‌گذاری‌ها همچنان واردات ماشین بر تولید آن ترجیح داده میشود.
شاکری گفت: در گذشته تصور می‌شد هرچقدر ماشین بیشتری وارد کشور شود، رشد صنعتی بیشتری حاصل شده است، اما امروز باید درک شود که توسعه واقعی از مسیر حمایت از ماشین‌سازی داخلی می‌گذرد. وی تأکید کرد: صنعت ماشین‌سازی می‌تواند برای جوانان کشور اشتغال پایدار ایجاد کند و جامعه را فنی‌تر و صنعتی‌تر سازد.
الگوی کشورهای موفق در توسعه ماشین‌سازی
رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی ماشین‌سازان پلیمری با اشاره به تجربیات ترکیه و هند گفت: این کشورها طی دو دهه اخیر به‌طور جدی در حوزه ماشین‌سازی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، زیرا دریافته‌اند کشوری که ماشین می‌سازد، پایه‌گذار رشد پایدار صنعتی است. در آلمان نیز دولت همچنان از صنایع ماشین‌سازی حمایت مستقیم می‌کند، چراکه این بخش موتور محرک اقتصاد صنعتی آن کشور محسوب میشود.
وی افزود: ماشین‌سازی صنعتی دشوار و پیچیده است که نیاز به دانش، مهارت و تجربه دارد. هیچ‌کس در مدت پنج یا ده سال نمی‌تواند ماشین‌ساز شود،گاهی به ۳۰ سال تجربه نیاز است تا بتوان ماشین باکیفیت طراحی و تولید کرد. از طراحی تا جوشکاری، از مهندسی برق تا مکانیک و از تراشکاری تا مونتاژ نهایی، همه رشته‌های فنی در این صنعت با هم ترکیب می‌شوند.
ظرفیت تولید داخلی و رقابت با واردات
شاکری با اشاره به ظرفیت بالای تولید داخل گفت: ایران بیش از ۶۰ سال سابقه در حوزه ماشین‌سازی پلیمری دارد و امروز در بسیاری از زیرشاخه‌ها، سهم بازار داخلی در اختیار تولیدکنندگان ایرانی است. به‌عنوان نمونه، در بخش آسیاب‌ها و گرانولاتورها بیش از ۷۰ درصد بازار داخلی در اختیار تولیدکنندگان ایرانی است و شرکت‌های ترکیه‌ای دیگر توان رقابت ندارند.
وی افزود: در بخش ماشین‌های تزریق، سهم داخلی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد است و در ماشین‌های بادی نزدیک به ۶۰ درصد بازار در اختیار ماشین‌سازان ایرانی است. با این حال، به دلیل واردات بی‌رویه، سهم کلی تولیدکنندگان داخلی از بازار که در گذشته حدود ۷۰ درصد بود، امروز به حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد کاهش یافته است.
شاکری تأکید کرد: عامل اصلی این افت، واردات بی‌رویه و رانت در واردات است. واردکنندگان با استفاده از ارز یارانه ای، تعرفه‌های پایین گمرکی و سودهای کلان بهره‌مند هستند، در حالی که ماشین‌ساز داخلی با هزینه‌های سنگین تولید روبه‌رو است.
به گفته وی، افزایش نرخ ارز و هزینه ساخت، رقابت نابرابر ایجاد کرده و گاه تولیدکننده هنگام تحویل ماشین با چند برابر شدن قیمت قطعات مواجه میشود و سودی برایش باقی نمی‌ماند.
وی ادامه داد: هر دستگاه ماشین‌آلات صنعتی از حدود سه هزار قطعه تشکیل میشود و به همین دلیل صنعت ماشین‌سازی بیشترین میزان اشتغال و زنجیره تأمین را در میان صنایع کشور دارد. البته همین تعدد قطعات و وابستگی به ارز، آسیب‌پذیری این صنعت را بالا برده است.
شاکری درباره صادرات نیز گفت: صادرات ماشین‌آلات صنعتی دشوار است، زیرا به فناوری بالا و گواهی‌های بین‌المللی نیاز دارد. با وجود این، صادرات غیررسمی در حال انجام است و بسیاری از اعضای انجمن، ماشین‌های بادی و تزریق خود را به کشورهای عراق، افغانستان، سوریه، تاجیکستان و ترکمنستان صادر می‌کنند، اما متأسفانه بیش از ۹۰ درصد این صادرات غیررسمی است.
وی افزود: اگر بستر قانونی و حمایت‌های لازم فراهم شود، این صنعت می‌تواند یکی از منابع مهم ارزآوری کشور باشد، چراکه کشورهای منطقه به شدت به ماشین‌آلات پلیمری نیاز دارند.
چالش مواد اولیه و نوسانات ارز
وی در خصوص چالش مواد اولیه نیز اظهار کرد: نوسانات نرخ ارز بر هزینه تمام‌شده ماشین‌ها تأثیر مستقیم دارد. هر دستگاه صنعتی از ده‌ها قطعه حساس وارداتی مانند موتور و شیرآلات هیدرولیک تشکیل شده است که ارزبری بالایی دارد. در شرایط فعلی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از ارزش هر ماشین مربوط به قطعات وارداتی است.
به گفته وی، زمان ساخت هر دستگاه بین دو تا سه ماه طول می‌کشد و در همین مدت، تورم داخلی و نوسان ارز باعث افزایش هزینه قطعات میشود، در نتیجه تولیدکننده در پایان کار با سود ناچیز یا حتی زیان مواجه میشود.
ماشین‌سازی، حلقه کلیدی در زنجیره ارزش پتروشیمی
شاکری درباره نقش ماشین‌سازی در زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی گفت: این صنعت مهم‌ترین حلقه در زنجیره ارزش صنایع پلیمری و پتروشیمی است، زیرا بار فناوری بر دوش ماشین است. هرچه ماشین دقیق‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر تولید کند، ارزش افزوده بیشتری ایجاد میشود.
وی افزود: در صنایع بالادستی و پایین‌دستی پتروشیمی، از سیستم‌های جابه‌جایی تا واحدهای فرآیندی، نقش ماشین تعیین‌کننده است. کشوری که در ماشین‌سازی سرمایه‌گذاری کند، می‌تواند بهره‌وری و سودآوری صنایع خود را افزایش دهد. به گفته وی، در جهان نیز ماشین‌آلات بزرگ‌ترین بخش صادرات صنعتی کشورها را تشکیل می‌دهند و آمریکا و ترکیه نمونه‌های روشن این واقعیت هستند.
شاکری تأکید کرد: در گذشته حدود ۵۰ تولیدکننده بزرگ ماشین‌سازی در ایران فعال بودند، اما امروز این تعداد کاهش یافته و سهم داخلی از بازار نصف شده است.
وی خاطرنشان کرد: برای بازگشت به جایگاه واقعی، ضروری است حاکمیت نگاه استراتژیک به این صنعت داشته باشد، همان‌گونه که کشورهای پیشرو با سیاست‌های صنعتی بلندمدت از ماشین‌سازی به‌عنوان ستون فقرات اقتصاد صنعتی خود حمایت می‌کنند.
