استخراج، پالایش و وضعیت ازدیاد برداشت نفت و اثر آن بر ریسک انرژی در زمستان
بر اساس اعلام رسمی سازمان اوپک، مجموع ذخایر نفت جهان در پایان سال۲۰۲۱ تقریبا به اندازه سال‌ماقبل آن و حدود ۱۵۴۵میلیارد بشکه بوده‌است. قابل‌توجه است که میزان ذخایر نفت درجای کشورمان با میزان این ذخایر در ۴۰ سال‌قبل برابری کرده و بر این اساس برآورد حجم ذخایر نفتی ایران در سال۲۰۲۱ به حدود ۲۰۸میلیارد و ۶۰۰میلیون بشکه رسیده است. آمارها نشان می‌دهد که تاکنون بالغ بر نیمی از ذخایر نفتخام جهان استحصال، برداشت و استفاده شده‌است، درحالی‌که پس از حدود ۱۱۰سال از اکتشاف و استخراج نفتخام در ایران، تنها کمی بیشتر از یک‌‌‌‌‌‌‌‌سوم ذخایر نفت برداشت شده‌است؛ در واقع ایران در طول حدود ۴۵سال‌گذشته، بهطور میانگین و روزانه بیشتر از ۴میلیون بشکه نتوانسته تولید داشته باشد؛ این در حالی است که طبق مصوبات آب‌و‌هوایی صفر خالص کربن و تا پایان سال۲۰۵۰ استفاده از سوخت‌های فسیلی، به‌شدت کاهش یافته و انرژی‌های تجدیدپذیر جایگزین خواهند شد. وجود این همه سوخت‌های فسیلی غیرقابل استفاده، بزرگ‌ترین فرصت‌سوزی است که کشور ما آگاهانه یا نا آگاهانه به آن دچار خواهد شد. بر اساس آمارهای وزارت نفت حدود ۲۵درصد از ذخایر نفتی، پس از انقلاب، اکتشاف و به بهره‌برداری رسیده است؛ به‌عبارت دیگر ۷۵درصد چاه‌های نفت اکتشافی، مربوط به قبل از انقلاب بوده و نیازمند بازیافت هستند؛ این در حالی است که طبق آمارهای وزارت نفت، از مجموع ذخایر نفتی کشف شده، حدود ۴۵درصد توسعه نیافته است. از مهم‌ترین دلایل عدم‌توسعه میادین نفتی کشور، ضعف تکنولوژی است؛ این در حالی است که در طول سال‌های گذشته صدها شرکت دانش‌بنیان داخلی با تکیه بر توانمندی داخلی و هوش سرشار مهندسان ایرانی، هزاران تجهیز موردنیاز صنعت نفت، گاز و انرژی را بومی‌سازی کرده و کافی است که مجموعه‌ای با تدبیر، امکان استفاده و اتصال و زنجیره‌ای‌کردن این توانمندی بومی را برای تدوین لیسانس داخلی و متصل‌کردن مجموع دانش‌ها و تجهیزات متعدد و جزیره‌ای بومی به یکدیگر را به‌درستی هدایت کند، زیرا حسب بررسی‌های به‌عمل آمده، با تکنولوژی موجود در ایران کمتر از ۳۰درصد ذخایر نفت کشور قابل استخراج است، درحالی‌که در حال‌حاضر و با توجه به‌وجود تحریم‌های ظالمانه، اگر از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان و البته به شرحی که ذکر شد، استفاده شود ضمن رفع مشکل کمبود تکنولوژی باعث جلوگیری از عدم‌استفاده از صدها‌میلیارد بشکه ذخایر نفت در دل خاک خواهد شد، زیرا این سرمایه فسیلی خدادادی، زمانی مفید واقع شده و درآمدزا و دارای مزیت خواهد بود که از زیر زمین به سطح آمده و عملیات‌های اولیه، ثانویه و ثالثه صنعت بر روی آنها اعمال شود. با احتساب ۲۰۸میلیارد و ۶۰۰میلیون بشکه ذخایر نفتی ایران، حتی اگر روزانه چهار‌میلیون بشکه تولید کنیم (میانگین تولید روزانه نفت در ایران در حدود چهل سال‌گذشته) بازهم این احتمال وجود دارد که بخشی از ذخایر نفتی ما برای حدود ۱۴۲سال‌دیگر زیر زمین مانده و استحصال نشده و در نتیجه عدم‌النفع وحشتناکی متوجه کشور شود. علاوه‌بر مشکل عدم‌‌‌‌‌‌‌‌مدیریت صحیح برای تامین تکنولوژی به‌روز استخراج باکیفیت نفت از چاه‌های نفتی، ضریب بازیافت نیز در ایران پایین بوده و بهطور متوسط حدود ۲۰درصد است. به‌عبارت دیگر در وضعیت فعلی ۸۰درصد از ذخایر نفت کشور غیرقابل استخراج است، هرچند تاکنون با روش‌های سنتی مانند تزریق آب و گاز، ضریب بازیافت میادین نفتی به حدود ۲۴درصد افزایش یافته‌است، اما برای برداشت بیشتر از ذخایر میادین نفتی، نیاز به تکنولوژی‌های پیشرفته است و با استمداد از شرکت‌های دانش‌بنیان موجود و به روش توضیح داده‌شده فوق، امکان شکستن این انحصار به وسیله مهندسان جوان و نخبه و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و البته با بهره‌مندی از سرمایه بخش خصوصی، وجود دارد. لازم به ذکر است که ضریب بازیافت میدان نفتی غوار در عربستان به ۵۰درصد رسیده و عربستان‌سعودی هم‌‌‌‌‌‌‌‌اکنون در تلاش است تا این رقم را به ۷۰درصد برساند. نکته مهم اینکه نیمی از نفت عربستان از همین میدان تولید می‌شود.