خورنا|باقر گل فر:اجرای طرح مطالعه یکپارچه افق‌های مخزنی دشت آبادان ضمن آنکه به برآورد ظرفیت نفتی هر یک از سازندهای مخزنی ایلام، سروک، گدوان و فهلیان منتهی شده، پرظرفیت‌ترین مناطق هر یک از این سازندها را نیز شناسایی کرده است که این اطلاعات می‎تواند در عملیات ژئوفیزیکی و حفاری و همچنین توسعه میدان‌ها در مناطق شرق و غرب کارون استفاده شود.

جواد هنرمند، مسئول طرح مطالعه یکپارچه افق‌های مخزنی دشت آبادان در پژوهشگاه صنعت نفت با بیان این مطلب، درباره ضرورت اجرای این طرح مطالعاتی در منطقه دشت آبادان به شانا می‌گوید: وجود میدان‌های بزرگ و راهبردی مانند آزادگان، یادآوران، یاران، جفیر و دارخوین، ساختارهای اکتشافی و همچنین نتایج بعضا متفاوت مطالعاتی که در چند سال اخیر توسط شرکت‌های داخلی و خارجی در منطقه انجام شده بود، مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی را بر آن داشت تا برای درک بهتر ویژگی‌های زمین‌شناسی/ مخزنی این ناحیه، شناسایی نفتگیرهای چینه‌ای – ساختمانی و همچنین معرفی مناطق پرظرفیت، پروژه‌ای به صورت بین‌رشته‌ای و یکپارچه در کل ناحیه تعریف کند.

بر اساس این گزارش، وجود منابع عظیم هیدروکربنی در جنوب غرب کشور سبب شده تا انجام مطالعات مخزنی یکپارچه در راستای ازدیاد برداشت، توسعه و  اکتشاف به‌ویژه در ناحیه دشت آبادان ضرورت یابد. به این منظور عملیات اجرایی طرح مطالعه یکپارچه افق‌های مخزنی با دریافت مصوبه هیئت مدیره شرکت ملی نفت در سال ۹۳ در منطقه دشت آبادان رسما آغاز شد. این طرح مطالعاتی فی‌مابین مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی به‌عنوان کارفرما و پژوهشگاه صنعت نفت به‌عنوان مجری منعقد شد و عملیات اجرایی آن تا اواسط سال گذشته به طول انجامید.

هنرمند از شناخت ناهمگونی‌های زمین شناسی/ مخزنی، بررسی ارتباطات جانبی و عمودی مخزنی سازندهای ایلام، سروک، گدوان و فهلیان در کل ناحیه دشت آبادان و پهنه‌بندی ناحیه‌ای پتانسیل نفتی در هر افق مخزنی به عنوان اهداف اصلی اجرای این طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: به این منظور گروه کاری در پژوهشگاه صنعت نفت با مشارکت کارشناسان مدیریت اکتشاف و شرکت مهندسی و توسعه نفت شکل گرفت که این گروه متشکل از افرادی با تخصص‌های زمین‌شناسی، ژئوفیزیک، پتروفیزیک، ژئوشیمی مخزن، مهندسی مخزن و مدل‌سازی بوده که در قالب کارگروه‌های مشترک به ایفای نقش پرداختند. همچنین در اجرای این طرح مطالعاتی، از همکاری و مشاوره برخی شرکت‌های خارجی نیز در بخش آنالیزهای ویژه استفاده شد.

مسئول طرح مطالعه یکپارچه افق‌های مخزنی دشت آبادان، مطالعات رسوب‌شناسی/ چینه‌نگاری سکانسی لرزه‌ای و ارائه مدل‌های رسوبی سه‌بعدی، تحلیل عوامل زمین‌شناسی کنترل‌کننده خواص مخزنی در هر سازند، بازپردازش داده‌های لرزه‌ای و تهیه یک مدل یکپارچه لرزه‌ای دو سه‌بعدی، تفسیر سطوح چینه‌ای در نیم‌رخ‌های لرزه‌ای و آنالیز رخساره‌های لرزه‌ای، وارون‌سازی و تخمین خواص مخزنی، ارزیابی پتروفیزیکی، معرفی رخساره‌های الکتریکی و تخمین تراوایی در چاه‌های کلیدی، مطالعات سنگ و سیال و فشار مخزن به منظور پهنه‌بندی مخزنی، تعیین سطوح تماس سیالات و حجم درجای نفت به تفکیک سازند و زون مخزنی و معرفی مناطق پرظرفیت، آنالیز ریسک و عدم قطعیت را از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های این طرح مطالعاتی عنوان می‌کند. همچنین پرظرفیت‌ترین مناطق در سازندهای ایلام و سروک (در غرب کارون) و سازند فهلیان و گدوان (در غرب و شرق کارون) شناسایی شده است که این نقشه‌ها به مطالعات آتی و عملیات ژئوفیزیکی/ حفاری  و توسعه میدان‌های منطقه کمک زیادی خواهد کرد.

هنرمند، تلفیقی بودن همه فعالیت‌ها و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های فنی و مدیریتی شرکت‌های درگیر در طرح را از جمله موضوعات مورد تاکید مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی عنوان می‌کند و در ادامه از کمبود نیروهای متخصص با نگاه بین‌رشته‌ای به عنوان چالشی در اجرای این نوع از طرح‌های مطالعاتی یاد کرده و از شکل گیری کنسرسیوم‌های داخلی به عنوان یک ضرورت در صنعت نفت برای برون‌رفت از چالش یادشده اشاره دارد.

وی به سابقه بیش از یک قرن فعالیت‌های اکتشاف و تولید و در نتیجه بلوغ  بسیاری از مخازن هیدروکربنی کشور و افت تولید آنها، کاهش نفت‌گیرهای تاقدیسی جدید و در نتیجه پیچیده‌تر شدن اکتشاف نفت‌گیرهای چینه‌ای و ساختمانی کوچک‌تر اشاره می‌کند و معتقد است ادامه فعالیت‌های توسعه، ازدیاد برداشت و اکتشاف در کشور، بدون به‌کارگیری روش‌های فناورانه جدید در مطالعات سرشت‌نمایی تلفیقی مخزن، در مقیاس میدانی/ ناحیه‌ای میسر نخواهد بود.

مسئول طرح مطالعه یکپارچه افق‌های مخزنی دشت آبادان عنوان می‌کند: بسیاری از کشورها در دو دهه اخیر مطالعات گسترده‌ای از این دست آغاز کرده‌اند و از این طریق سهم میدان‌های حاشیه‌ای/ محور در تولید نفت و گاز آنها افزایش قابل توجهی داشته است. به عنوان مثال کشور نیجریه ۳۱ میدان حاشیه‌ای خود را در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ انتخاب کرد و مورد مطالعه قرار داد. در نتیجه این کار، میزان تولید نفت این ۳۱ میدان در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۰۵ افزایش یافت.

هنرمند در ادامه به شرکت‌های بهره‌بردار میدان‌های خشکی و دریایی پیشنهاد می‌کند که بر اساس استانداردهای جهانی موجود و البته ملاحظات فنی، میدان‌های هیدروکربنی حوزه مدیریتی خود را اولویت‌بندی و میدان یا میدان‌هایی را برای مطالعه تلفیقی میدانی یا ناحیه‌ای کاندیدا کنند.

بر پایه این گزارش، طرح مطالعه یکپارچه افق‌های مخزنی به‌صورت یکپارچه و ناحیه‌ای در دشت آبادان انجام شد که بر اساس یافته‌های حاصل از این طرح مطالعاتی برای نخستین‌بار در ایران ظرفیت نفتی مخازن سروک، ایلام، فهلیان و گدوان به صورت ناحیه‌ای محاسبه شد. در این میان شرکت‌های نفت و گاز اروندان و مهندسی و توسعه نفت (متن) به عنوان متولی بهره‌برداری و توسعه میدان‌های موجود در منطقه و مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت به عنوان متولی اکتشاف منابع هیدروکربنی در کشور می‌توانند از نتایج طرح بهره‌مند شوند./شانا